به بهانه فرا رسیدن «عید بهاره»؛‌ سال نو و دیگر جشن های ملی در چین 

**علی محمدسابقی

صفحات تاریخی وکهن هرقوم وملت باسابقه ومتمدن ، علاوه بر ارزش تاریخی ، جلوه های نمادینی از باورها، آرزوها، افسانه ها وبن مایه های هویت فرهنگی آن جامعه است که ازطریق برگزاری جشنها وآیینها و برپایی مراسم های دینی ، آئینی وفرهنگی وهنری، این میراث گرانبها را ازنسلی به نسلی منتقل وبدین طریق بقا واستمرار هویت فرهنگی آن قوم وملت تضمین می شود.

جشنها وآداب ورسوم آغاز سال نو به دلیل فراگیری وهمراه بودن با خوشحالی وشادی مردم وپشت سرگذاشتن خوبیها وبدیها وکامیابیها وناکامیها ی سال قبل وآغاز سال نو وصفحه ی جدیدی از زندگی وتلاش وکوشش فردی وجمعی به ویژه برای دهقانان وکشاورزان که درانتظار بارش خوب باران ، شکوفایی درختان، به دست آمدن محصولات خوب وسرسبزشدن دشتها همراه است ، یکی از شایع ترین آیین های جهانی است که فرهنگ وتمدن کمتر قوم وملتی را می توان یافت که از آن بی بهره باشد.

اقوام اریایی ، ایرانیان ،هندیان وچینیان ازروزگاران باستان وحتی ملتهای کهن وباسابقه ی اروپایی وآفریقایی براساس تلقی دینی وتاریخی وفرهنگی خود آغاز سال جدید را درقالب مراسم وجشنهای سال نوپاس می داشتند. عیدنوروزدرجهان فرهنگ ایرانی، عید کریسمس درجهان مسیحیت وعید بهاره درجهان فرهنگ چینی نمونه های بارزی از این آیینهای تاریخی-_ فرهنگی ودینی است که امروزه هم بصورت گسترده وهمه جانبه درسراسر جهان برگزار و روز به روز با استفاده از فن آوریهای نوین ودستاوردهای جدید بشری دراقصی نقاط گیتی برپاداشته می شود وازاین طریق روح وروان انسانهای خسته شده از بی روحی وکم عاطفگی عصرماشین تازه ونیازهای درونی وعاطفی آنان را برآورده می سازد. دراینجا به پاره ای از آداب ورسوم وسنتهای آیینی مردم سرزمین کهن چین در زمینه ی جشنهای مختلف مربوط به آغاز سال نو وعید بهاره ودیگر فستیوالهای مربوط به فصلهای تابستان وپاییز می پردازیم.

آیینهای سنتی اعیاد چینی

کشورچین ازجمله کشورهایی است که ازسابقه وتمدن دیرینه ای برخوردار است.امروزه ازاین تمدن ومدنیت کهن باورها ونشانه هایی باقی است که قسمتی از آنها درجشنها وآداب ورسوم اعیاد چینی مشاهده می شود. هرچند درطول تاریخ برخی از آداب ورسوم جشنها واعیاد کهن ازبین رفته ویا متحول شده اند ، ولی ماهیت اصلی آنها که تاکیدی برجمع اعضای خانواده واتحاد، یگانگی وتقویت همکاری وهمبستگی بین خانواده است ، همچنان باقی مانده است. این تاکیدها گاهی بصورت گردهم آیی وصرف یک نوع غذای خاص متجلی می شود وگاه بصورت حرکاتی هماهنگ در ساخت ، تزیین وپارو زدن دسته جمعی یک قایق ظهورمی یابد . اعیاد اصلی چینی که تقریبا بصورت عمومی و یکنواخت درسراسر چین مورد توجه همه است عبارتند از:

• جشن عید بهاره ( آغازسال نو)
• جشن فانوسها
• جشن مسابقه ی قایقرانی ( جشن تابستانی)
• جشن نیمه ی ماه ( جشن پاییزی)

جشن عید بهاره

جشن بهاره همه ساله مقارن با روز اول از نخستین ماه قمری درتقویم سنتی کشاورزی چین برگزار می شود. دراین ایام تمامی افرادی که دوراز خانواده به تحصیل یا کار اشتغال دارند، سعی می کنند دراین ایام به خانه برگشته تا دراین روزها جشن سال نورا درکنار خانواده بگذرانند

چین کشوری است با پنجاه وشش ملیت ونژاد که بسیاری از آنان اعیاد ویژه ی خودرا دارند ، ولی عید بهاره بزرگترین ومهمترین عید درسراسر چین است که تقریبا همه ی ملیتهای مختلف این کشور آن را گرامی می دارند .

در زمانهای قدیم، مردم درپایان سال قمری ودرآستانه ی سال جدید قربانیهایی را برای خدایان ونیاکان خود عرضه می داشتند تادرسال جدید محصولات ، احشام ونزولات جوی بیشتری داشته باشند . ازاین روی مردم چین همیشه عید بهاره را مهمترین عید خود می دانستند.

اگرچه درطول تاریخ مراسم وآیینهای جشن بهاره تغییر وتحولات زیادی را به خود دیده ، ولی معنی ومفهوم اساسی آن همچنان محفوظ مانده :ه می توان آن را درقالب یک ضرب المثل چینی چنین خلاصه کرد: هرکس دربهار آغاز خوبی داشته باشد درتمام سال موفق خواهد بود .( سالی که نکواست ازبهارش پیدا است).

از زمان حاکمیت سلسله ی هان ( ۲۲۰م – ۲۰۶ ق م ) تا دوران آخرین امپراتورچین ( ۱۹۱۱) آغاز فصل بهار وعید سال نو براساس تقویم سنتی قمری چین محاسبه وسال مالی نیز برهمین اساس بود. ولی درسال ۱۹۱۲ دولت وقت چمهوری چین، تقویم میلادی که دربیشتر کشورهای غربی مورد استفاده بود را جایگزین تقویم قمری کرد. از آن پس آغاز سال مالی براساس تقویم میلادی و اولین روز از اولین ماه قمری به عنوان سال نو وعید بهاره شناخته می شود ، ولی چون سال قمری هرسال ده روز به جلو حرکت می کند ، عید بهاره ی چین هم دچار تغییرات شده ومعمولا بین بیست وپنج ژانویه تا پنجم فوریه درنوسان است.

در روز عید بهاره ازسوی سازمانها ومراکز دولتی ضیافت ومراسمهای باشکوهی برگزار می شود. عید بهاره برای مردم چین به منزله ی کریسمس برای غربیها وعید نوروز برای ایرانیها است. چون ماه آخرسال فرا می رسد، مردم در ودیوارخانه هارا تمیزنموده وبر در ودیوار آنها وپنجره ها تصاویر زیبا یی که نماد سال نواست می چسبانند. از مهمترین تصاویر ویژه ی سال نو تصویر شخصیت قهرمانان ملی بنام یانگ لیو چینگ از استان خه بی وفنگ شیان از استان شان سی است.

در روز لابا(  Laba ) هشتمین روز از ماه آخر سال به عنوان استقبال ازسال جدید ، مردم غذای مخصوص این روز بنام غذای لابا ( نوعی آش ) را تهیه ومی خورند. این روز یکی از روزهای مهم سال برای پیشکش کردن هدایا به خدایان وجشن شکرگزاری به خاطر محصولات خوب به دست آمده درسال درحال سپری شدن است . درواقع لابا پیش درآمد جشن عید بهاره است وبدنبال آن روز جیزائو Jizao) ) روز بیست وسوم ازماه پایان سال که روز هدیه دادن به خدای آشپزخانه نیز نامیده می شود، فرا می رسد. سپس ایینهای سال جدید وسرانجام جشن فانوس در روز پانزدهم از اولین ماه سال جدید برگزار می شود.

ساعت دوازده درشب سی ام آخرین ماه سال قمری ، سال نو فرا می رسد، شبی که تمامی اعضای خانواده دورهم جمع شده وبرسر یک سفره غذای مخصوص شی عید را باهم می خورند تا وحدت ویگانگی وهمدلی خانواده درسال جدید نیز ادامه یابد. بعدازظهر روز آخرسال همه ی اعضای خانواده زودتر از همیشه به خانه باز می گردند تا درتدارک شام به یکدیگر کمک کنندو پیشکش ویژه ی خدایان و اجدادشان را آماده نمایند. دورهم بودن درکنار سفره ی سال نو برای تمام خانواده ها بسیار مهم است زیرا معتقدند این درکنار هم بودن سال خوبی را برای آنها به ارمغان خواهد آورد. آنها پس ازصرف شام برای شگون بیشتر نوشیدنی وشیرینی به یکدیگر تعارف می کنند. بعد از شام مردم تمام شب را بیدار می مانند تا باسال کهنه وداع کنند. در دوران قدیم مردم دراین شب چراغهای نفتی را تاصبح روشن نگه می داشتند وتمام شب بیدار می ماندند تا زشتیها وبدیها را دور کنند، ومعتقد بودند هرکس بتواند تمام شب را بدون خستگی بیدار بماند درطول سال آینده فعال و موفق خواهد بود.

امروزه به خاطر تغییراتی که درزندگی اجتماعی ایجاد شده مردم دورهم جمع شده چای وسایرنوشیدنیها می نوشند، راجع به گذشته وآینده صحبت می کنند ومراسم تحویل سال را از تلویزیون به تماشا می نشینند. زنان خانه دار هم مشغول پختن جیائوزه (یکنوع غذای چینی) می شوند. پختن این غذا برای سال نو سنتی است که هزاران سال سابقه دارد. درنیمه ی شب که لحظه ی تحویل سال است ، مردم برای استقبال از سال نو ترقه بازی وآتش بازی می کنند وبرای خوشبختی وسعادت اعضای خانواده جیائوزه می خورند ودرفردای آن دید وبازدید های سال نو آغاز می شود. ( ازسال ۱۹۹۴ به منظورجلوگیری از آتش سوزی وصدمات جانی وجلوگیری از آلودگی هوا ، ترقه بازی درداخل شهرپکن وبعضی از شهرهای بزرگ ممنوع شده ودولت برای این امر محل مناسب وامنی را در چهارگوشه ی شهر که مجهز به سیستم اطفای حریق و با حضور نیروهای انتظامی می باشد اختصاص داده است ) دردید وبازدیدها ابتدا کودکان ونوجوانان وبطورکلی جوانترها به دیدار بزرگترها می روند وبزرگترها پولی را که درکاغذ قرمز پیچیده شده به عنوان عیدی به آنها هدیه می کنند.