استراتژی مدرن خاورمیانه‌ای چین؛ تقویت مشارکت با ایران و سوریه

به گزارش مشرق، پایگاه اینترنتی اوراسیا ریویو در مقاله‌ای به بررسی استراتژی جدید چین در خاورمیانه پرداخت و نوشت: استراتژی خاورمیانه‌ای چین به تدریج در حال پیشرفت است. در ماه‌های اخیر چین سندی ۲۵ ساله برای همکاری‌های استراتژیک و همه جانبه با ایران امضا و تفاهم‌نامه‌ای نیز با سوریه برای پیوستن به ابتکار کمربند و راه امضا کرد. ابتکارات گسترده تجارت و سرمایه گذاری به چین کمک کرده است تا خود را به عنوان یک بازیگر مهم در خاورمیانه معرفی کند.

ایران و سوریه بدنبال آن هستند تا روابط تجاری و تجاری خود را با کمرنگ شدن درگیری‌های سوریه تقویت کنند. پایان جنگ در سوریه نشان دهنده آغاز دوره جدیدی از ارتباطات تجاری بین دو کشور است.

سوریه و چین هم یادداشت تفاهمی برای پیوستن به طرح کمربند و جاده امضا کرده‌اند. «پیشنهاد پنج دریا» که بشار اسد، رئیس جمهور سوریه برای اولین بار در سال ۲۰۰۹ به آن اشاره کرد، آینه پروژه فعلی جاده ابریشم چین بود. براساس این ابتکار پنج دریای مدیترانه، خلیج فارس، خزر، سرخ و سیاه در سایه اتحاد تمام ملت‌های منطقه به یکدیگر متصل می‌شوند. رجب طیب اردوغان که در آن زمان نخست وزیر ترکیه بود نیز مفهوم «شمگن» را مطرح کرد که در سایه ناآرامی‌های منطقه و تحولات سیاسی در آنها کنار گذاشته شد.

طرح «کمربند و راه» که شامل ایران نیز می‌شود، اکنون برای سوریه مطرح شده است. این ابتکار پیامدهای مختلفی دارد. از زمان باراک اوباما، آمریکا ایالات متحده در تلاش برای نهایی کردن توافقات خاورمیانه با چین بوده ولی با این حال، چین می‌خواهد خاورمیانه را با ابتکار «کمربند و راه» در بر بگیرد.

شاخه‌ای از جاده ابریشم چینی، تهران، بغداد را از طریق بوکمال، دیرالزور، رقه، آلپو به بندر لاذقیه سوریه پیوند می‌دهند. بنابراین چین این امکان را خواهد داشت تا از این بندر به عنوان یک مرکز بزرگ لجستیکی بهره ببرد. ابتکار کمربند و راه همزمان پیوندهای ارتباطی و همکاری بین ایران و سوریه با چین را تقویت می‌کند. به طور سنتی، دمشق یکی از ایستگاه‌های تاریخی مهم در جاده ابریشم بوده و مسافرخانه‌ها و کاروانسراهای قدیمی هنوز در این کشور پابرجا هستند. گفته می‌شود از اولین چک‌ها/ اسکناس‌ها در این کاروانسراها استفاده می‌شده است.

شاخه دوم این مسیر نیز از تهران به دمشق و سپس بیروت می‌رود. به همین دلیل بود که پس از انفجار بزرگ در بندر بیروت، چینی‌ها بدنبال سرمایه‌گذاری در بندر بیروت بودند. بدین ترتیب چینی‌ها به ۲ بندر بزرگ و مهم در دریای مدیترانه دسترسی خواهند داشت که امتیاز بزرگی برای آنها محسوب می‌شود.

اوراسیا ریویو نوشت: در نتیجه امضای این یادداشت تفاهم، سوریه متعهد شد که امتیازی را به غرب نخواهد داد. حتی با وجود انتصاب سفیر از سوی فرانسه و برخی از کشورهای عربی، این کشور همچنان به سیاست‌های ضد غربی خود ادامه می‌دهد. روسیه و ایران نیز نگران همکاری‌های سوریه با چین نیستند. ایران با وجود ظرفیت بالای نتیجه‌گیری در گفت‌وگوهای هسته‌ای، در حال حاضر خود را در خصوص «نیازهای میدانی» و معاملاتی با چین که برای ۲۵ سال یا بیشتر مقید می‌کند، فعالیت می‌کند. بنابراین روسیه، سوریه، ایران و چین در یک منطقه در کنار هم قرار می‌گیرند. چین به جز استفاده از حق وتو، خود را از تمام درگیری‌های سوریه کنار کشید.

این پایگاه اینترنتی نوشت: روسیه به خاورمیانه بازگشته و چین نیز به زودی از مسکو پیروی خواهد کرد. پس از سال‌ها انتظار، سرانجام سوریه پس از بیانیه‌های سیاسی و بازدیدهای متقابل از خط راه آهن پکن- دمشق و بدنبال یادداشت تفاهمی که بین فادی الخلیل رییس سازمان برنامه‌ریزی سوریه و فنگ بیائو سفیر چین در دمشف به امضا رسید، به طرح کمربند و راه چین پیوست.

بشار اسد درباره ابتکار کمربند و راه گفت که سوریه ممکن است از طریق توسعه زیرساخت‌هایش در این ابتکار مشارکت کند. وی در آن زمان اظهار داشت: چین یک ملت بزرگ است که تلاش دارد تا نفوذ خود را در سطح جهانی گسترش دهد، اما این نفوذ حس دوستانه متقابل دارد… این موضوع بستگی به مشارکت و منافع مشترک دارد، و در نقطه مقابل استراتژی هژمونی است که توسط غرب دنبال می‌شود.

وی ادامه داد: سوریه در مسیر جاده ابریشم قرار دارد و چین با ما به طور برابر و نه به طور اینکه یک ملت بزرگتر و دیگری کوچکتر است، نگاه می‌کند. منافع مشترکی بین ما وجود دارد … یک نفع برای چین، سوریه و دیگر ملت‌های در مسیر این راه… در پایان، این ابتکار به نفع همه ملت‌هاست. این موضوع به ثبات بیشتر جهانی کمک می‌کند.

سوریه در شش طرح بزرگ زیرساختی خود از سرمایه‌گذاری و اجرای چینی‌ها بهره خواهد برد. اتصال خط راه آهن طرطوس به مرز عراق، ایجاد بزرگراهی برای اتصال شمال به جنوب سوریه، تولید برق، اکتشاف نفت و گاز و تاسیس مناطق آزاد چینی ها در سوریه.

چین در سال های اخیر تلاش کرده تا نقش پررنگ‌تری را در بازسازی سوریه پس از جنگ داخلی در این کشور برعهده بگیرد و در این راستا ۴۴ میلیون دلار در قالب کمک‌های بشردوستانه در اختیار دمشق قرار داده است.

در ماه اوت سال ۲۰۱۹، سفیر چین بر توسعه خطوط آهن و بنادر سوریه تاکید کرد و وعده سرمایه‌گذاری ۲۰ میلیارد دلاری را برای بازسازی و توسعه اقتصادی به سوریه، یمن، لبنان و اردن داد.

توافق ایران و چین

اوراسیا ریویو با اشاره به سفر اخیر حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران به پکن و دیدار با وانگ ایی، همتای چینی‌اش، و اجرایی شدن سند توافق جامع همکاری‌های ایران و چین نوشت: با وجودی که محتوای این سند استراتژیک که چارچوبی برای همکاری‌های بلند مدت بین ۲ کشور است، منتشر نشده اما این سند بر همکاری های اقتصادی در مسائل مهم تاکید دارد که براساس آن برای هر پروژه به طور جداگانه باید قراردادی به امضا برسد.

در سال های اخیر حجم تجارت دو کشور حدود ۲۰ میلیارد دلار بوده است. چین یکی از تامین کنندگان عمده کالاهای الکتریکی، شیمیایی و صنعتی به ایران است. از سوی دیگر، ایران یکی از بزرگترین تامین کنندگان نفت چین است. واردات نفت چین از ایران قبل از تحریم‌ها حدود ۶ درصد از کل واردات این کشور را شامل می‌شد. با این حال، داده های غیررسمی نشان می دهد که در دوره تحریم ها، چین بزرگترین خریدار نفت ایران بوده است.

ابتکار کمربند و راه دارای دو مسیر تجاری زمینی و دریایی است که توسط شی جین پینگ رئیس جمهور چین در سال ۲۰۱۳ پیشنهاد شدند. این ابتکار چین، آسیای مرکزی، روسیه و خاورمیانه را به اروپا متصل می کند. جاده ابریشم دریایی هم چین را از طریق دریا به آسیای جنوب شرقی و آفریقا متصل می کند و به بیش از ۶۰ کشور آسیایی، اروپایی و آفریقایی می رسد.

این پروژه ۳۰ درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی و ۳۵ درصد از تجارت جهانی را در بر می گیرد و سه هدف کلیدی دارد. هدف اصلی رهایی چین از محاصره دریایی و وابستگی کامل به تنگه مالاکا در سنگاپور است. روزانه بیش از ۱۵۰ کشتی که عمدتاً تانکرهای چینی و ژاپنی هستند، از این تنگه عبور می کنند.

چین قصد دارد با صادرات محصولات و خدمات فنی و مهندسی به سایر کشورها تبدیل به قدرت اقتصادی پیشرو در جهان شود. ایران تامین کننده اصلی انرژی، مواد خام مانند سنگ آهن و محصولات خام پتروشیمی به چین است که آن را به اولویت اصلی طرح کمربند و جاده تبدیل کرده است.

براساس گزارش اوراسیا ریویو، چین اعلام کرده که قصد دارد در ۲۵ سال آینده ۴۰۰ میلیارد دلار در ایران سرمایه‌گذاری کند که ۲۸۰ میلیارد دلار آن در بخش نفت و گاز و ۱۲۰ میلیارد دلار دیگر آن هم در حمل و نقل سرمایه‌گذاری خواهد شد.

از سوی دیگر ایران بیش از ۱۰۰ هزار طرح نیمه تمام دارد که برای اتمام آنها نیاز به سرمایه‌گذاری بالغ بر یک هزار میلیارد تومان دارد. علاوه بر این چین در ادامه خرید نفت ایران، در بازسازی میادین نفتی و به روز کردن پالایشگاه‌ها نیز به ایران کمک خواهد کرد.

براساس این گزارش، بزرگترین پروژه‌های نفتی چین در ایران شامل فاز ۱۱ پارس جنوبی، توسعه میادین پارس شمالی، میادین نفتی آزادگان و یادآوران و بازسازی پالایشگاه‌های آبادان و تهران هستند. از سوی دیگر چینی‌ها در توسعه انرژی‌های پایدار و احیای تاسیسات نیروگاهی در ایران مشارکت خواهند داشت. همکاری های مالی و بانکی، بیمه ای و تاسیس شعب بانک های ایرانی در چین و تاسیس بانک مشترک ایران و چین نیز از دیگر همکاری ها خواهند بود.

ساخت راه‌آهن در بسیاری از نقاط ایران توسط چینی‌ها، برقی کردن راه‌آهن تهران- مشهد، توسعه خطوط مترو در شهرهای بزرگ ایران، مشارکت در توسعه سواحل مکران، توسعه بنادر ایران از جمله بندر چابهار، تکمیل بزرگراه‌های داخلی و بین المللی در ایران از دیگر توافقات دو کشور در چارچوب توافق ۲۵ ساله ایران و چین است.