عراق چگونه جزء سه کشور اصلی در طرح «جاده ابریشم» چین شد؟

جروسالم پست نوشت: سال گذشته، عراق به یکی از بزرگترین میزبانان سرمایه گذاری های چین و حلقه کلیدی در طرح «یک کمربند و یک جاده» پکن تبدیل شد. تقریباً ۲۰ سال پس از شروع جنگ در عراق، میلیاردها یوان چین در پروژه های مختلف این کشور از قابلیت های انرژی سبز و نیروگاه های نفت گرفته تا ساخت جاده ها و مدارس سرمایه گذاری می شود. حال این سوال مطرح است که عراق چه نقشی در استراتژی یک کمربند و یک جاده چین ایفا می کند و این موضوع چگونه بر رقابت قدرت های بزرگ در خاورمیانه تأثیر می گذارد؟

به گزارش سرویس بین الملل «انتخاب»؛ در ادامه این مطلب آمده است: وزرای خارجه ایران و چین در ماه مارس گذشته در تهران توافقنامه مشارکت راهبردی جامع ۲۵ ساله را امضا کردند. بر اساس این توافق، پکن متعهد شد در ازای عرضه ثابت و با تخفیف نفت، ۴۰۰ میلیارد دلار در اقتصاد ایران سرمایه گذاری کند.

این توافق و پیامدهای آن برای امنیت و اقتصاد جهانی در آن زمان به طور گسترده مورد بحث قرار گرفت. اما با نزدیک شدن به پایان سال ۲۰۲۱، مشخص شد که همسایه ایران یعنی عراق عنصر اصلی استراتژی یک کمربند و یک جاده چین در خاورمیانه است.

بر اساس گزارشی از مرکز سرمایه گذاری سبز و توسعه دانشگاه فودان شانگهای، سال گذشته عراق ۱۰٫۵ میلیارد دلار سرمایه گذاری در چارچوب زیرساخت های یک کمربند و یک جاده دریافت کرد. عراق پس از روسیه و پاکستان به سومین شریک بزرگ این طرح چینی در حوزه انرژی تبدیل شده است. بر اساس این مطالعه، سرمایه‌گذاری کلی چین در کشورهای عربی و خاورمیانه در سال ۲۰۲۱ حدود ۳۶۰ درصد افزایش یافت، و مشارکت در ساخت‌وساز نسبت به سال ۲۰۲۰، ۱۱۶ درصد بیشتر شده است.

این روزها چین درگیر ساخت نیروگاه نفت سنگین الخیرات در نزدیکی کربلا است. در این چارچوب، وعده تامین مالی ساخت ۱۰۰۰ مدرسه و حدود ۷۰۰۰ مدرسه در آینده در ازای محصولات نفتی برای تضمین قرارداد الخیرات داده شده است. شرکت دولتی چین نیز قرارداد توسعه میدان گازی منصوریه را برنده شد و پکن در سایر پروژه‌های صنعتی و عمرانی عراق حضوری پررنگ دارد.

کاریس ویته، بنیانگذار و مدیر اجرایی شبکه ی جهانی سیگنال به مدیا لاین گفت: من از این واقعیت که عراق در حال حاضر سومین کشور بزرگ در ابتکار «یک کمربند و یک جاده» است، کمی متعجب هستم، زیرا چین توجه زیادی به قزاقستان و سرمایه گذاری بسیاری در آن دارد و به شدت بر آسیای مرکزی متمرکز است.

به نظر من، اینکه عراق سومین کشور طرح مورد بحث است، گویای چند موضوع است. اینکه، سرمایه‌گذاری در عراق نسبت به ایران کمتر بحث بر‌انگیز است، این کشور پتانسیل‌های دست‌نخورده زیادی دارد و دسترسی به آن نسبت به ایران آسان‌تر است. همچنین، اینکه با دولت و مردم عراق راحت‌تر از ایرانی‌ها می‌توان مذاکره و تجارت کرد.

چینی ها همیشه تجارت با ایران را بسیار دشوار می دانند و تنش های غیرعلنی زیادی در روابط ایران و چین وجود دارد. با توجه به وابستگی چین به انرژی عربستان و خلیج فارس، آنها احساس می کنند که داشتن یک منبع مهم نفت دیگر مهم است. عراق بازار بسیار جوانی است که نیاز به رشد دارد، به همه چیز نیاز دارد و راهی برای پرداخت هزینه هایش دارد، برخلاف سوریه که ذخایر نفتی محدودی دارد و لبنان که ذخایر نفتی ندارد. کاریس ویته گفت: وقتی به این مسائل فکر می کنید، عراق مکان ایده آلی برای چین در خاورمیانه است.

پس از ۲۰ سال حضور ایالات متحده درخاورمیانه، این چین است که به تأمین نیازهای عراق می پردازد.

روابط عراق و چین به زمانی برمی گردد به زمانی که پکن در دهه های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ به بغداد تسلیحات می فروخت، و در مقابل عراق از ادعای چین برای داشتن کرسی در شورای امنیت سازمان ملل حمایت می کرد. روابط در طول دهه ۲۰۰۰، پس از سرنگونی رژیم صدام حسین، بیشتر توسعه یافت. چین به همراه روسیه به شدت با جنگ عراق مخالف بود، اما پکن و مسکو به ذینفعان اصلی آن تبدیل شدند.

در سال ۲۰۰۸، شرکت ملی نفت چین قرارداد تولید عظیمی را با دولت عراق امضا کرد و اولین شرکت خارجی بود که پس از جنگ این کار را انجام داد. در سال ۲۰۱۳، چین تقریباً نیمی از تولید نفت عراق را خریداری کرد. در این سال‌ها، عراق هواپیماهای بدون سرنشین چینی را برای مبارزه با داعش در اختیار داشت، از قانون امنیت ملی هنگ‌کنگ در سازمان ملل حمایت و از رفتار چین با مسلمانان سین‌کیانگ دفاع کرد.

ویته توضیح داد از آنجایی که امیدهای عراق برای مشارکت بیشتر آمریکا و حمایت از توسعه خود محقق نشد، به دنبال عمل است نه گفتار. زمانی هیجان در مورد پتانسیل حمایت آمریکا از عراق وجود داشت و در آن زمان برنامه‌های همکاری با چین متوقف شد. این کارشناس گفت: چین صبور است و می تواند صبر کند تا فرصت جدیدی برایش ایجاد شود.

پس از تماشای رفتار ایالات متحده در خاورمیانه طی چند سال گذشته، کشورهای منطقه به این واقعیت پی بردند که لزوماً نمی توان روی ایالات متحده حساب کرد. آمریکا کاری انجام نمی دهد و وضعیت مردم محلی را بهبود نمی بخشد، به همین دلیل در همه جا شاهد حضور چین هستیم.

اریک دیویس، استاد علوم سیاسی در دانشگاه راتگرز و مدیر سابق مرکز مطالعات خاورمیانه این دانشگاه اخیراً در توییتی نوشت: وقتی ایالات متحده می‌پرسد چرا چین به یک قدرت جهانی قوی‌تر تبدیل شده است، باید توجه داشته باشید که چین نقش مهمی در سرمایه‌گذاری در کشورهای در حال توسعه مانند عراق دارد. چین در حال سرمایه گذاری در صنایع گاز طبیعی و انرژی خورشیدی در عراق است و در حال ساخت فرودگاه در این کشور است. سرمایه‌گذاری‌های آمریکایی کجاست؟

محور جاده ابریشم

همه عراقی ها از این تحولات راضی نیستند، همانطور که همه ایرانی ها از توافقنامه همکاری ۲۵ ساله امضا شده با چین استقبال نکردند.

غالب محمدعلی، نماینده سابق مجلس عراق در حساب های کاربری خود در شبکه های اجتماعی نوشت: در حالی که چین نفت خام را به قیمت ۷۰ دلار در هر بشکه وارد می کند، عراق همان حجم بنزین چینی را به قیمت ۲۰۰ دلار وارد می کند که نشان می دهد پکن از این همکاری سود بیشتری می برد.

دکتر رونن زیدل، متخصص عراق در مرکز مطالعات خاورمیانه و آفریقا موشه دایان مستقر در تل آویو گفت: عراقی ها به شدت با چینی ها در تعامل هستند. آنها به پکن اجازه دسترسی به بازار نفت عراق را دادند و چینی ها قول ساخت مدارس و زیرساخت های دیگر را داده اند. مدارس بسیار مهم هستند، زیرا مدارس زیادی در وضعیت وحشتناکی قرار دارند و این موضوعی است که در عراق بسیار مورد بحث قرار گرفته است.

البته در عراق شاهد بروز تظاهرات ضدچینی نبوده ایم. جایی که به گفته زیدل، حضور فیزیکی چین به اندازه آفریقا یا برخی از بخش‌های اروپا گسترده نیست. او گفت: عراقی ها احساس دوگانه ای نسبت به چین دارند، زیرا هم می خواهند کشورشان توسعه یابد و هم از این همکاری می ترسند. کارشناسان مطمئن هستند که همکاری بین چین و عراق در سال ۲۰۲۲ همچنان رو به رشد خواهد بود، حتی اگر حجم سرمایه گذاری افزایش نیابد.

آیا حضور چین به ثبات عراق و اطراف آن کمک خواهد کرد؟ برخی بر این باورند که به دلیل نگرانی چین در مورد اختلال در عرضه نفت، این اتفاق خواهد افتاد. در حال حاضر، واضح است که چین به آرامی اما مطمئناً در حال ایجاد جای پای خود در خاورمیانه است و این واقعیت جدید بر رقابت جهانی قدرت در سراسر جهان تأثیر خواهد گذاشت.