دهکده پارسیان در چین

 گواهی تاریخی بر روابط دوستانه مردم چین وایران

                           نویسنده : یه سیون ون  استاد و عضو هیئت  علمی بخش

                                        آموزش زبان فارسی رادیو و تلویزیون پکن

   شهر” یانگ جو ” در آزمنه قدیم  یک شهر مشهور تجاری بین المللی در چین بود.  شمار پارسیانی که از راه  دریا  یا جاده ابریسشم به این منطقه می آمدند ، بسیار زیاد بود.  در شرق” یانگ جو” دهکده ای به نام “بو سی جوان ”  به معنای دهکده پارسیان  وجود دارد که سابقه آن حد اقل به  ششصد سال قبل باز می گردد. رودخانه “بو سی ” (پارسی ) نیز از مرکز این دهکده عبور می کند.

اینجانب  یه سیون ون  در چین به دنیا آمده و درشهر شانگهای بزرگ شده ام  . در سال ۱۹۵۴ میلادی دانشجوی دانشگاه زبانهای خارجی پکن دررشته زبان روسی به تحصیل پرداختم و پس ازفارغ التحصیلی ، دردانشگاه رادیو و تلویزیون پکن

در رشته  زبان و ادبیات فارسی به تحصیل پرداختم  و در بخش  فارسی  رادیوی

بین المللی چین به تهیه مقالات و اخبار به فارسی مشغول بودم . بعد از بازنشستگی

از رادیو ، به مدت نزدیک پنج سال  در دفتر خبرگزاری” ایرنا” در پکن  کار

کردم  واکنون استاد و عضو هئیت علمی بخش آموزش  زبان  فارسی   دانشکده    اطلاعات بین المللی دانشگاه     اطلاعات  چین می باشم  .  ( از هفتم سپتامبر سال ۲۰۰۴ نام دانشگاه رادیو و تلویزیون پکن به  دانشگاه اطلاعات چین تغییرکرد )

ایران شناسی همیشه مورد علاقه ام بوده است.  فرهنگ قد یم پارسی را دوست

دارم و به دان احترام می گذارم. وقتی در علم و فرهنگ پارسی جستجو می کنم ، گویی که شباهت عمیقی با فرهنگ چینی می یابد .

                                                                      یه سیون  ون

اکنون در مسیر ورودی دهکده ” لوحه ای قرار دارد که بر روی آن به زبان چینی”بو سی جوان ” و “دهکده پارسیان ”  به زبان فارسی حک شده است. در سال هزار و نهصد و نود و چهار میلادی دولت محلی بنابه خواست مردم، کوشک یاد بودی  به سبک  ایرانی  بنا کرد که از راهرو، چاه ، لوحه ، استخر و گلدان تشکیل می شود.  برروی لوحه ای که در کوشک یادبود قرار دارد، تاریخچه دهکده پارسیان حکاکی شده است که ترجمه متن آن از این قرار است :

دهکده پارسیان

دهکده  پارسیان  در گذشته های دور ” جوشوگاه ” نام داشت

از دوران دودمان “تانگ ” بازرگانان ایرانی دراینجا رفت و آمد داشته اند

و ا ز احترام و گرامیداشت مردم  برخوردار بودند

و با مردم اینجا در صلح و آرامش به سر می بردند

سالی سیلاب خیز که راهزنان فراوان گشته بودند

بازرگانی پارسی (ایرانی ) مردم را  در راندن راهزنان  رهبری کرد

وجان و مال مردم را نجات داد

اما در این راه جان خود را  فدا کرد

دشمن پیکر قهرمان را به روخانه افکند

و رود پیکر خونین قهرمان را بکام خود کشید

آب خون آلود نشانه فداکاری و دلیری قهرمان گشت

مردم پیکر او را  درکنار دهکده بخاک سپردند

و ” جوشوگاه ” را ” دهکده  پارسیان ” نام نهادند

و از آن زمان به یاد این قهرمان بزرگ

هر سال مراسم ” پرسه ” برگذار نمودند

سرگذشت وی درمیان مردم  زبانزد شد

ودولت به خواست مردم و برای گدامیداشت ویادبود این قهرمان

لوحه ای تنظیم کرد

اداره آثار باستانی  شهر ” جیانگ دو ”

سال هزار و نهصد و نود و چهار میلادی

سال های سال گذشته است و گرد تاریخ بر دهکده باستانی پارسیان نشسته است. اکنون تشخیص زمان دقیق نامگذاری دهکده کمی سخت است. مدارک و آثار مادی باقی مانده  پارسیان هنوز کشف نشده است . با وجود این ، پدیده های فرهنگی و داستانهای مربوط به آن قهرمان شهید پارسی  همچنان زبانزد است.  بسیاری ازسالمندان مراسم یاد بود قهرمان شهید پارسی را  به یاد دارند.

من شخصا مدت کوتاهی در دهکده پارسیان اقامت کردم و  اطلاعات ومدارکی در باره موضوع مربوطه جمع آوری کردم  و کار تحقیقاتی انجام دادم و در این مقاله مستحضر می شوید.

شاهد زمان تقریبی  تغییر نام “جوشوگاه ” به دهکده پارسیان

الف— داستانی درباره  فداکاری قهرمان شهید پارسی سالهای مدیدی است که بین مردم زبانزد است  ولی زمان دقیق آن مشخص نیست.  در نسبنامه فامیل ” وانگ ” به طور مشخص نوشته شده است که وابستگان این خانواده  در اواخردوران سلسله ” یوان ” و اوایل سلسله ” مینگ ” از شهر ” سو جو ” به دهکده پارسیان نقل مکان کردند. در تاریخ چین این دوران به حدود سال هزار و سیصد وشصت و هشت میلادی می گردد. درواقع با تحقیقات وبررسی ها می توان استنباط کرد که  زمان تغییر نام ” جوشوگاه ” به دهکده پارسیان حداقل پیش از سال هزار و سیصد و شصت و هشت میلادی یعنی حدود ششصد سال پیش بوده است. شگفت آور است که با گذشت صدها سال نام این دهکده هیچ تغییری نکرده و اکنون نیز دراین دهکده لوحه هایی مانند” رستوران بوسی “، ” اقامتگاه بو سی “،”آرایشگاه بوسی ” و ” درمانگاه بوسی ” دیده می شود.

ب—  کلمه ” بو سی ”  در زبان چینی به جر کشور باستانی پارسی یعنی ایران  امروزه معنای دیگری ندارد.  بغیر از نام دهکده به منظور یادبود قهرمان شهید روخانه ای که پیکر قهرمان را به کام خود گرفته ، روخانه  بوسی نامیده می شود و جایی واقع در سه راه نهر که پیکر وی از مسیر رودخانه به انجا آمده است ، ” تان گئو ” یعنی “بستر نهر ” نامیده می شود.  این اسامی از دیرباز مورد استفاده بوده است. این دهکده  در محل اتصال رود” یانگ تسه”  که  (یکی از بزرگترین رودخانه های چین بوده ) و کانال بزرگ چین ( که از پکن در شمال به شهر” هان جو”  به جنوب چین امتداد دارد ) واقع، و از تسهیلات رفت وآمد برخوردار   بوده وداد و ستد در آنجا رونق داشته است . به نظر من ، با توجه به این شرایط محلی وجغرافیایی آمدن این بازرگان پارسی به این دهکده امکان داشته است.

ارتباط مراسم ویژه یادبود با زرتشتیان

گفته می شود که بعد از شهید شدن  قهرمان پارسی اعضای خانواده اش از شهر دیگر به این منطقه آمدند و طبق رسوم خود مراسم یادبود را برگزار کردند. از آنجا که مردم آن محل بزرگداشت این قهرمان را سبب حفظ آرامش می دانستند ،از این مراسم نیز استقبال کردند و با  حفظ این مراسم  باعث شدند که حتی پس از گذشت صدها سال تا سال های  پنجاه قرن بیستم ، این مراسم در این منطقه برگزار شود.  مردم مراسم را ” بوسی لونگ شیان جی ” یعنی مراسم یادبود ژنرال پارسی نامگذاری کردند. سالخوردگانی که دراین مراسم شرکت داشتند ،   چنین  می گویتد  : قبل از همه دو مجسمه چوبی که با لاک و طلا تزین شده بود ،  در تالار قرار گرفت. یکی از مجسمه ها سمبل درستکاری ونیکی و دیگری سمبل بدی وستم و زشتی بود.  قبل از شروع مراسم  درها و پنجره های تالار باز بود.     شمارشرکت کنندگان مراسم به شانزده تا بیست نفرمی رسید. تمام فعالیت ها طبق   دستور رییس مراسم و راهنمای برنامه انجام می شد.  برنامه با استقبال ازنیاکان   شروع می شد بعد طبق دستور رییس مراسم برگزار می شد.  گروهی افراد با      لباس مشکی و سینی دردست  جلوی مجسمه ها با حرکات معین نمایش می دادند.

همزمان گروه موسیقی در دو طرف تالار سازهای خود را می نواختند و طبل و سنج می زدند.  همه فعالیت ها با همراهی موسیقی بر گزار می شد وبعد از مشایعتروح نیاکان  مراسم به پایان می رسید.  اکنون بعد از گذشت صدها سال این مراسم کمی رنگ چینی گرفته  ولی موضوع اصلی آن مانند احترام به خدای نیکی ، روشن کردن شمع ، پیشواز خدایان و نیاکان و مشایعت آنان و غیره دست نخورده باقی مانده است. این مراسم کاملا با پرسه زرتشتیان  ارتباط دارد.

در جریان تحقیقات وبررسی ها  مشخص شد که  لقب روحانیان زرتشتی ( دستوری دستوران ) ،  ( دستور ) ، ( ارواد ) یا  (هربد ) است .

در مراسم ” بوسی لونگ شیا جی ” مسئولان برگزاری مراسم به چینی ” تون”و ” ا ین ” نامیده می شدند.  اصولا ” تون ” و ” ا ین ”  در هیچ مراسم چینی به کار نمی روند.  به نظرمن ، این تلفظ  هم از تلفاط کلمات فارسی ” دستور ” و”ارواد”گرفته شده که به چینی هم معنا می دهد و از این رو کلمات ” تون ” و “این “انتخاب شده است.

رابطه فامیل ” نای ” با بازرگان پارسی

مردم محلی آگاهی داشتند که  خانواده ” نای ” در دهکده با بازرگان شهید پارسی در ارتباط بودند.  حتی امروز نیز آنان از سخن گفتن درباره داستانهای مربوط به این خانواده  لذت می برند. اعضای خانواده “نای” که در دهکده پارسیان زندگی می کردند،  نیز خاطراتی درباره نیاکان خود  دارند. در این دهکده پیرمردی به نام ” نای یو تسای” را پیرمرد پارسی می نامیدند که دارای اندام درشت با بینی کشیده  و ریش انبوه بود و در دوران سالمندی از این که نیاکان ما پارسی بوده اند سخن گفت : فامیل ” نای ” در دهکده پارسیان ودر دوران سلسله مینگ    معروف بوده و املاک روستایی آنها با شکوه تمام در یادداشتها ثبت شده است.      البته این مورد شاهد کتبی ندارد. با این حال در منزل پیرمرد ” نای یوتسای ” نسب نامه فامیل ” نای ” را خواندم وقسمتی از آن توجه من را به خود جلب کرد:    ” سرچشمه تاریخی این خاندان به سلسله تانگ بر می گردد.  اعضای این خاندان  از ماموران عالی رتبه بودند. پسر دوم از فرزندان نسل چهل و پنجم  به نام ” پو ” از شهر “نان تون جو” به اینجا آمده وداماد سرخانه فامیل ” گو ” بود… ”   نسبنامه  دهکده پارسیان از پسر دوم فرزندان نسل چهل وپنجوم شروع شده و ادامه یافته است و پیرمردی که به نام  وی  اشاره شد ،از نسل شصت ودوم خاندان بود.

در بررسی این نسبنامه و مقایسه با داستانهای محلی ، این سئوال پیش می آید      که چرا ازدواج دختر فامیل ” گو ” با پسر دوم که از” نا تون جو ” به اینجا آمده بود ، در هیچ یادداشتی و حتی در نسبنامه نیز مشخص نشده است ؟شاید بتواند دلایل آن را این طور ذکر کرد :

الف —  درجامعه فئودالی چین  ازدواج یک دختر با فردی خارجی پدیده ا ی ننگین به شمار می آمد.  بعد از شهید شدن بازرگان پارسی ، فرزندانش برای اقامت دائمی نام خود را ثبت می کردند تا نام خانوادگی داشته باشند. برای اثبات رسمی شایستگی دختر از فامیل ” گو ” در نسبنامه فامیل ” نای” نوشته شده است که  پسر دوم به نام” پو” داماد سرخانه فامیل” گو ” بود. این جمله هم برای دختر فامیل ” گو” هم برای فرزندانش بسیار مناسب بود.  زیرا در چین اگر داماد سرخانه باشد  نه فقط در منزل عروس زندگی می کند ، بلکه فرزندانش نیز نام خانواده  زن را می گیرند. ولی فرزندان این بازرگان نام فامیل “گو” را نگرفتند، بلکه فامیل “نای “را انتخاب کردند. لذا این نشان می  دهد که در آن موقع وی داماد رسمی سرخانه فامیل گو نبوده و جمله در نسبنامه نیز تنها برای نشان دادن شایستگی وی بوده است.

ب — فامیل ” نای ”

کلمه ” نای ” در زبان چینی دو معنا دارد و یکی از آنها به معنای دوم است ، مثلا پسر دوم ، دیگر نام یک فامیل در چین . در نسبنامه نوشته شده است که  پسر دوم به نام ” پو ” است. کلمه ” پو ” به زبان چینی یشم سبز معنی می دهد.  تلفظ اسم و فامیلش به لهجه محلی به معنی ” پسر دوم  یشم طبیعی ” خلاصه شده و به تلفظ فارسی آن هم شباهت دارد. از لحاظ ساختار کلمات چینی ،  این کلمه یعنی “نای ” از دو قسمت تشکیل شده  است.طرف چپ به معنای آدم و طرف راست  آن با کلمه ” گو” یکی است. همچنین می توان گفت که  از پیوند “یک نفر” با فامیل “گو ” یک فامیل جدید یعنی فامیل ” نای ” به وجود آمده است.

البته  نظرات مزبور استنباطی است و به نظر می آید مناسب ترین کلماتی که  هم از لحاظ چینی و هم از لحاظ فارسی معنا می دهد، انتخاب شده است .

بطور کلی طی قرون متمادی روابط بازرگانی وسیعی بخصوص از طریق جاده    معروف ابریشم و از راه دریای خلیج فارس تا بنادر در چین میان  چین و ایران وجود داشته است . در سلسله ” تانگ ” چین  ، شمار پارسیان در چین بسیار بوده است . طبق یادداشت های تاریخی در  ” چانگ آن ”    ( شهر شی آن امروزه ) پایتخت سلسله  ” تانگ ” آتشکده هایی تاسیس شده بود و در آنجا صدای موسیقی به گوش می رسید . دین زرتشتی دین رسمی ساسانیان بود. بعد ازاشغال ایران  توسط اعراب ، بسیاری از پارسیانی که به چین آمده  بودند، در آنجا اقامت کردند و از ماموران عالیرتبه چین شدند . بیشتر این زرتشتیان    و مهاجران ایرانی یا ایرانی

تبار  اعتقادات و رسوم خود را حفظ کردند .

سال هزار و نهصد و پنجاه و پنج میلادی در حومه غربی شهر ” شی آن ”  کتیبه مقبره ماسیس  زنی از خاندان  سوران کشف شد. متن این کتیبه  به دو خط یعنی خط پهلوی و خط چینی حکاکی شده است . متن کتیبه در باره ماموریت سوران و زمان  درگذشت ماسیس  همسرش است . روی این کتیبه هم متن نماز در برابر آهورامزدا  و تاریخ زرتشتی  دیده می شود. موضوع این کتیبه نشان می دهد که سوران و همسرش  از نسل ایرانیان  بودند که از دوران ساسانیان به چین آمده  و پیروان مومن زرتشتی بودند. از انقراض  ساسانیان تا فوت  ماسیس دویست سال فاصله است . در ایران پس از ورود اسلام پیروان زرتشتی خیلی کم شدند ولی در چین همچنان پیروان زرتشتی مانند این زن و همسرش پیدا می شدند.    دهکده پارسیان و مراسم ” پرسه ” آن زمان که تا سال های پنجاه قرن بیستم نیز باقی مانده  بود، از یک طرف دوستی بین  مردم دو کشور چین و ایران را نشان می دهد و از طرف دیگر یک پدیده فرهنگی مربوط با دین زرتشتی به حساب می آید .

خلاصه مقاله

امروزه در چین در شرق شهر ” یانگ جو ”  ” دهکده ای بنام ” بوسی جوان “بمعنای  دهکده پارسیان وجود دارد که سابقه آن حد اقل به  ششصد سال  قبل بازمی گردد . رودخانه بوسی   ( پارسی ) نیز از مرکز این دهکده عبور می کند .

در آنجا داستان های مربوط  به قهرمان شهید پارسی همچنان زبانزد است  که برای نجات جان و مال مردم  آنها را رهبری کرد ، اما در این راه جان خود را   فدا کرد . مردم به منظور یادبود این قهرمان بزرگ شهید دهکده آنجا را ” دهکده   پارسیان ” نام نهادند  ورودخانه ای که پیکر قهرمان را بکام خود گرفته ” رودخانه بوسی ” نامیدند و برای یاد این قهرمان مراسم  ” پرسه ” بر گزار نمودند . باتوجه به اینها من تشخیصا  مدت کوتاهی در دهکده پارسیان اقامت کردم و  اطلاعات و مدارکی  در باره موضوع مربوطه جمع آوری کردم و کار تحقیقاتی   انجام دادم که در این    مقاله مستحضر می شوید . امید آنکه این مقاله بتواند  گوشه ای از تاثیرات فرهنگ پارسی در چین را بنمایاند.

منابع و مأخذ:

۱- روزنامه چاینا دیلی ( بزبان انگلیسی  )  ۲۴ ژوئیه  سال۱۹۸۹  “China Daily”

۲ –   روزنامه  ” مردم  ”  ( بین المللی )    هفتم اکتبر سال ۱۹۸۹ ( صفحه هقتم  ستون دوم  )

۳ – مجله ” ساختمان چین ” ( بزبان عربی )   سپتامبر سال ۱۹۸۹

۴ –  نسبنامه های فامیل”  نای ” و فامیل” وانگ  “(  نوامبر سال ۱۹۹۲   من  یه سیون  ون مدتی در دهکده پارسیان اقامت کردم . در آنجا  نسبنامه های   فامیل” نای”  و فامیل ” وانگ ” را مطالعه کردم و با عده ای از  فامیل ” نای ”  و افرادی که  پنحاه   سال پیش در مراسم  ” پرسه ”  آن محل شرکت کرده بودند مصاحبه کردم   و مطلع     شد  فامیل ”  نای ” در آن محل   فامیل معروف  بود  ولی  بعد  رو  به  زوال     رفت . سال ۱۹۹۲ در آن محل شصت و هفت  خانواده این فامیل وجود داشت  که همه شان  اهل چینی هستند و زبان شان نیز چینی با لهجه محلی است .

۵ –   کتاب بنام ” سفر به شهر جیانگ دو ”   که ژوئیه سال ۲۰۰۲ چاپ شده     مولف  :  خون سیان  یان

۶ –   عکس ها

۱ ) منظره  رودخانه ” بو سی” در نوامبر سال ۱۹۹۲   عکاس  : یه سیون ون

۲ )  ۳  )  لوحه ای که بر روی آن به زبام چینی و فارسی ” دهکده پارسیان ”

حکاکی شد و  منظره کوشک  یادبود که روی دیوار دم دروازه آن

”  دوستی بین چین و پارس  دیرینه است  ”   نوشته شه است

( نوامبر سال ۲۰۰۴ گرفته شده  )

عکاس :  دائو گن او

۴ )  ۵  )      منظره کوشک یاد بود   از کتاب  ” سفر به شهر جیانک دو  ”

۶ )    لوحه ای  که در کوشک  یادبود  قرار دارد  که   بر روی آن  تاریخچه             دهکده  پارسیان  حکاکی شده است .  .  عکاس : دائو گن او

۷   )  ۸ )  ۹ )  ۱۰ )  ۱۱ )  ۱۲ )  –  موضوعات در باره داستان قهرمان  شهید پارسی  و مراسم پرسه که روی سقف کوشک نقاشی شده  .

عکاس : دائو کن او        ۱۳ ) نسبنامه فامیل ” وانگ ” ( نوامبر سال ۱۹۹۲ گرفته شده )

عکاس :  یه سیون ون

۱۴ ) نسبنامه فامیل  ” نای ” ( نوامبر سال ۱۹۹۲ گرفته شه )

عکاس :  یه سیون ون

۱۵ ) عکس  پیر مرد  آقای  ” نای یو تسای ”   فرزند از  تسل  شصت و دوم          خاندان. ”   نای یو تسای” سال ۱۸۹۱ به دنیا آمد و در سال ۱۹۸۹  چشمش         از  جهان   فرو بست  . وی چهار پسر و شش دختر داشت  .  در دوران  زندگیش گفته  بود : ” نیاکان مان با پارس رابطه داست ”

از مجله ” ساختمان چین ” ( سپتامبر  سال ۱۹۸۹  )

۱۶ ) عکس آقای”  نای شی دای ” پسر چهارم   پیر مرد” نای یو تسای”    از فرزندان  نسل شصت و سوم خاندان  .

۱۷ ) عکس دم در مقر شورای اهالی دهکده پارسیان   وابسته به  قصبه         ” دا چیائو”

۱۸ )  عکس فروشگاه  ” بو سی ”  (  یعنی پارسی )

۱۹  ) عکس درمانگاه  دهکده پارسیان

۲۰ )  عکس  حمام  ” بو سی ”

۲۱ ) عکس اقامتگاه  ” بوسی ”

۲۲ ) عکس رستوران ” بوسی ”                                                                             عکاس    از ۱۶ م  تا ۲۲ م  : دائو گن او

Name: Yexun

Family Name: Wen

Pass. No.: G02707946

Add. (House): Room 103 Part 3 No. 42 Zi Zhu Yuan Road Hai Dian District

۱۰۰۰۸۹ Beijing, China

Add. (University): Mail Box: No. 197

No. 7 Ding Fu Zhuan Nanli Chao Yang District

۱۰۰۰۲۴ Beijing P.R. China

Tel: 0086-10-68400612

Fax: 0086-10-68400612

E-mail: Nirvana1981@hotmail.com